Hành trình trở thành một huyền thoại của Cristóbal Balenciaga

Ngày đăng: 02/09/20

Nổi tiếng với tay nghề may đo thủ công tinh tế trên những thiết kế đầy sáng tạo, nhà tạo mẫu người Tây Ban Nha Cristóbal Balenciaga được những tên tuổi khác cảm phục và gọi bằng danh xưng “Bậc thầy của những bậc thầy” trong thời trang cao cấp.

Balenciaga và các sáng tạo của ông vẫn tiếp tục trở thành nguồn cảm hứng cho những học trò, hậu duệ của mình và định hình nền thời trang đương đại.

Nếu ví Haute Couture là một dàn nhạc thì đứng nơi vị trí nhạc trưởng chính là Balenciaga. Mọi người đều đi theo ông ấy – Christian Dior

Vào một ngày của năm 1895 tại Getaria, một làng chài nhỏ thuộc vùng Basque, miền bắc Tây Ban Nha, Cristóbal Balenciaga đã chào đời. Mẹ của ông, một thợ may, đã mang thế giới thời trang đến với ông. Khách hàng của bà hầu hết là những người phụ nữ thời thượng và quyến rũ nhất làng. Khi lên mười hai tuổi (năm 1907), ông bắt đầu học nghề tại một tiệm may thuộc khu nghỉ mát San Sebastian nổi tiếng với những con phố mua sắm. Cũng chính tại nơi đây, vào năm 1917 Balenciaga đã thành lập ngôi nhà thời trang đầu tiên của mình với cái tên Eisa – viết tắt của tên thời con gái của mẹ ông.

Balenciaga tiếp tục mở rộng thương hiệu với những cửa hàng dọc các đại lộ của Barcelona và Madrid trước khi chuyển đến Paris vào năm 1937. Ngôi nhà thời trang trên Đại lộ Georges V, Paris nhanh chóng trở thành địa chỉ được những quý bà sành điệu nhất truyền miệng về những sáng tạo độc nhất và cũng đắt đỏ bậc nhất đất kinh đô. Hành trình sáng tạo của kẻ ngoại lai từ vùng đất phía Nam Pháp Quốc đã khiến ông trở nên khác biệt so với các nghệ nhân couturier khác vào thời đó.

Balenciaga hiểu rõ cái nghề mà mình làm từ trong ra ngoài (theo nghĩa đen) và thành thạo mọi công đoạn để một chiếc váy ra đời, từ phác thảo mẫu cho đến cắt, may ráp và hoàn thiện trang phục đó. Đối với ông, quá trình thiết kế bắt đầu với chất liệu, không phải bản vẽ, như ông đã nói: “Chính chất liệu mới quyết định thiết kế”. Và các tác phẩm của ông đã chứng minh sự điêu luyện và nhạy bén trong cách khai thác chất liệu của Balenciaga.

Bản thân Balenciaga là một couturier đúng nghĩa và thuần chất nhất. Chỉ có ông mới có khả năng cắt vải, may ráp một tác phẩm bằng tay, những người khác chỉ đơn thuần là nhà thiết kế (vẽ mẫu) thời trang. – Coco Chanel

Di sản truyền thống của Tây Ban Nha cũng đã ảnh hưởng đến nhiều thiết kế mang tính biểu tượng nhất của ông. Những chiếc váy ‘Infanta’ với phần chân váy xòe phồng cuối những năm 30 lấy cảm hứng từ bức chân dung của nghệ sĩ Tây Ban Nha Diego Velázquez thế kỷ 17. Váy Flamenco, trang phục đấu bò và khăn trùm đầu bằng ren đen của phụ nữ trong các buổi lễ thuộc Tuần Thánh và các họa tiết trên đó cũng trở thành đề tài xuyên suốt các sáng tạo của ông.

Định hình thời trang

Từ những mẫu đầm balloon đầu những năm 50, sau đó là những mẫu “Semi-fit” với phần trước eo được thắt gọn và phần lưng thoải mái vào giữa thập niên đó. Năm 1957, ông gây chấn động toàn thế giới khi giới thiệu mẫu “sack dress” (Váy bao tải) với thiết kế triệt tiêu các đường cong và eo. Thậm chí đó là khi biểu tượng New Look của Christian Dior vẫn chiếm lĩnh ngôi vương với dáng hình đồng hồ cát quý phái và quyến rũ, hiển nhiên, thiết kế “bao tải” bị truyền thông và khách hàng phản đối kịch liệt. “Mặc thứ trang phục này thì làm sao quyến rũ được!” – Tờ Daily Mirror cảm thán. Giống như nhiều thiết kế mang tính cấp tiến khác của Balenciaga, kiểu dáng này cuối cùng đã trở thành xu hướng chủ đạo. Chiếc váy này là tiền thân cho những chiếc mini dress phổ biến vào thập kỷ liền sau nó và tiếp tục là món đồ tiêu biểu ngày nay.

Một thiết kế khác là “baby doll dress”, cũng từ cuối thập niên 50, sáng tạo này đã tiếp nối sở thích trừu tượng hóa cơ thể của Balenciaga với kiểu dáng hình thang. Sự trừu tượng hóa đạt đến đỉnh cao trong các thiết kế của ông vào cuối những năm 60 với tác phẩm “envelope dress” như một bức thư “hướng ra 4 hướng” đầy ấn tượng được giới thiệu trước khi ông đóng cửa ngôi nhà thời trang của mình. Đây là một tác phẩm điêu khắc được “đúc” từ loại vải mà ông yêu thích – lụa Gazar cứng chắc nhưng nhẹ. Mặc dù gây được tiếng vang lớn với báo chí thời trang, nhưng chỉ có hai chiếc được bán và một chiếc bị trả lại vì khách hàng không thể tìm ra cách đi vệ sinh khi mặc nó.

Di sản của Balenciaga

Không giống như một số nhà thiết kế nổi tiếng khác cùng thời, Balenciaga là một người rất kín tiếng. Ông từ chối báo chí, chỉ trả lời một cuộc phỏng vấn trong suốt 50 năm sự nghiệp của mình. Bất chấp bản chất này, Balenciaga vẫn là người dẫn đầu một cuộc cách mạng trong thời trang, và luôn được những người cùng thời với ông tôn sùng, bao gồm Christian Dior và Coco Chanel, và cả các nhà thời trang ngày nay.

Nhà thiết kế người Pháp Emanuel Ungaro, người học trò của Balenciaga, cho biết chính ông là người đã “đặt nền móng cho sự hiện đại” trong thời trang, và cả Ungaro và Andre Courrèges, một người học trò khác của Balenciaga, đã tiếp nhận lối thẩm mỹ tối giản và đưa nó vào kỷ nguyên không gian của những năm 1960.

Cristóbal Balenciaga, cha đẻ của thời trang Đương đại, dù đã chết nhưng ảnh hưởng của ông vẫn còn vang vọng đến hôm nay. – Woman Wear Daily, số tháng 3 năm 1972

Ngôi nhà thời trang Balenciaga tạm khép lại hành trình của nó với người sáng lập vào năm 1968 và bốn năm sau ông qua đời, đánh dấu sự chấm dứt của một kỷ nguyên vàng son. Tuy vậy, các đường nét, tinh hoa sáng tạo dựa trên các chất liệu mới và hình khối kiến trúc táo bạo của ông vẫn còn sức ảnh hưởng vô cùng lớn.

Năm 1986, thương hiệu Balenciaga tái lập với sự điều hành của một loạt các giám đốc sáng tạo. Đáng chú ý là Nicolas Ghesquière – được công nhận vì đã hồi sinh nhãn hiệu, tiếp quản từ năm 1997 đến năm 2012. Và Demna Gvasalia, Giám đốc Sáng tạo hiện tại, người đã mang cái tên Balenciaga đến với công chúng rộng rãi hơn. Cả Nicolas và Demna đều tham khảo rất nhiều từ kho lưu trữ của thương hiệu để khám phá cách mà một bậc thầy xử lý đường cắt, hình dáng và chất liệu. Như Gvasalia đã nói về bộ sưu tập mới nhất của mình, các thiết kế tập trung rất nhiều vào những tác phẩm mang tính biểu tượng của nhà sáng lập “Điều quan trọng là phải biết quá khứ để xây dựng tương lai”.

Biên dịch: Hiếu Lê
Tham khảo: V&A Museum