Tìm mọi cách ngăn chặn việc biến tấu giày của thương hiệu, Nike có đang tự triệt đường kinh doanh của chính mình?
Ngày đăng: 14/08/21
Những nghệ nhân custom (tạm dịch: tùy chỉnh, biến tấu) giày kiếm tiền bằng cách bán những đôi giày họ tự custom hoặc làm riêng theo đơn đặt hàng. Đối với Nike, đó là một vấn đề.
Kino Hernandez và một người bạn thân cùng nhau mở một mô hình kinh doanh giày custom vào năm ngoái và bán chúng trực tuyến. Một vài tuần sau khi vận hành, bạn anh quyết định rút lui nhưng Hernandez vẫn kiên quyết theo đuổi đến cùng. Sinh sống ở hạt Salem, New Jersey, Hernandez cho hay: “Phải mất khoảng ba tháng thì tôi mới bắt đầu nhận được những đơn đặt hàng đầu tiên – không tính các đơn đặt hàng trong khu vực. Tôi đã nhận được đơn đặt hàng từ California và Las Vegas.”
Phối thêm màu sắc và biến tấu giày thể thao trong những tháng gần đây đã đem lại cho Hernandez thu nhập ước tính khoảng 10.000 đô la. Đối với Hernandez, việc custom giày thể thao cho phép anh tự tạo thu nhập như một công việc bán thời gian cũng như cho phép anh thể hiện tài năng của mình với tư cách là một nghệ sĩ – một sự cân bằng lý tưởng giữa cuộc sống và công việc. Tuy nhiên, hành động kiện cáo của Nike đang có nguy cơ đe dọa sinh kế không chỉ của riêng Hernandez mà còn của vô số người đang theo nghề này.
Nike đã đệ đơn kiện vào tháng trước ở California, cáo buộc Drip Creationz – một trong những công ty kinh doanh giày custom lớn nhất trên thế giới – rằng đã thay đổi thiết kế những đôi giày Nike, thêm vật liệu mới vào và bán lại với giá cao hơn giá bán lẻ của Nike. Luật sự của Nike khẳng định điều đó vi phạm luật thương hiệu và bản quyền.
“Mục tiêu của chúng tôi là đảm bảo khách hàng mua đúng hàng thật và được công nhận bởi chính thương hiệu mà không vướng phải sự nhầm lẫn nào.” Nike cho hay trong một email gửi đến CBS Moneywatch. “Không có đôi giày nào được bán bởi Drip Creationz được ủy quyền bởi Nike.”
Theo một nhà phân tích pháp lý, khiếu nại của Nike cho thấy công ty có kế hoạch “sờ gáy” bất kỳ ai tùy chỉnh đôi giày của họ, bao gồm cả các cơ sở kinh doanh chỉ có một người như Hernandez.
Nike có thực sự phải làm thế?
Không ai biết chính xác từ khi nào người ta bắt đầu “độ” giày Nike, nhưng những người lâu năm trong nghề khẳng định điều này đã diễn ra từ rất lâu rồi. Và dĩ nhiên, không phải chỉ có mỗi giày của Nike được “độ”. Họ custom giày Adidas, Vans và bất kỳ thương hiệu giày nào khác mà khách hàng yêu thích.
Theo công ty nghiên cứu thị trường NPD Group, một trong những đôi giày thể thao bán chạy nhất tại Hoa Kỳ là Nike Air Force 1, bởi nó cho phép người ta sáng tạo được rất nhiều trên đó.
“Việc làm này không hề có ý đồ xấu”, Aron Solomon, luật sư Montreal và cũng là một fan cứng của giày sneakers, nói về xu hướng “độ” giày thể thao. “Điều này chỉ càng khiến mọi người mua Nike nhiều hơn mà thôi.”
Hernandez, một trong nhiều người mua giày Nike về để custom rồi bán lại cho hay vụ kiện cáo này sẽ không ảnh hưởng gì đến anh. “Tôi không thấy có việc gì phải lo lắng. Nếu họ thắng, thì tôi sẽ lựa chọn giày của hãng khác để làm.”
Solomon chỉ ra: “Hầu hết những người theo nghề custom giày hoặc là các nghệ sĩ có kinh nghiệm, hoặc đam mê thời trang, hoặc là doanh nhân am hiểu, thậm chí là cả ba điều đó. Phần lớn những người đó hoạt động một mình hoặc thêm một cộng sự, và họ làm việc ở garage hoặc tầng hầm với số lượng nhỏ như một thú vui”, ông phát biểu với CBS Moneywatch.
Những người thạo nghề vô cùng điệu nghệ trong kỹ thuật của họ. Chỉ cần lau một dung dịch acrylic lên đôi giày mới để loại bỏ lớp phủ bảo vệ, rồi sau đó nhúng cọ vào sơn da chuyên dụng để phủ màu lại cho các bộ phận khác nhau của đôi giày. Với những nghệ nhân lành nghề lâu năm như Hernandez, thường mất khoảng 72 giờ để hoàn thành một đôi giày, nhưng cũng có thể mất rất lâu đối với các thiết kế phức tạp hơn.
“Đôi giày tôi làm lâu nhất mất khoảng một tháng. Tôi là một nhà máy một người vận hành.” Hernandez chia sẻ.
Một số khách hàng yêu cầu đơn giản chỉ là sơn lại màu vài điểm trên giày và cần bỏ ra 100 đô la, nhưng nhiều yêu cầu phức tạp hơn có thể tốn của họ ít nhất 10.000 đô la.
Mạng xã hội là nền tảng chủ chốt thúc đẩy làn sóng yêu thích giày custom, với các cộng đồng quan tâm và kinh nghiệm ở mọi cấp độ. Khách hàng đăng hình ảnh các thiết kế mới nhất của họ, rồi người hâm mộ bàn luận sôi nổi về nó, trong khi các nghệ nhân đưa ra các ý kiến về chuyên môn và kỹ thuật.
Các nghệ nhân mới vào nghề chủ yếu dựa vào các nền tảng như Facebook, Instagram và Twitter để tìm hiểu về các địa chỉ mua sơn uy tín, các kỹ thuật chồng lớp sơn, tạo khuôn sắc sảo hay các ngón nghề thực tiễn khác. Họ thậm chí nhận đơn đặt hàng và trao đổi tiến độ công việc thông qua tin nhắn riêng.
Giày bị “biến tấu”
Những nghệ nhân custom giày kiếm tiền bằng cách bán những đôi giày họ tự custom hoặc làm riêng theo đơn đặt hàng. Đối với Nike, đó là một vấn đề.
“Khi giày được custom, nó bị biến đổi theo cách mà Nike và các đối tác của chúng tôi không chấp thuận hoặc ủy quyền”, công ty cho biết. Điều đó bao gồm cả việc sử dụng nhãn hiệu và hình ảnh thương hiệu từ các hãng khác mà Nike không bao giờ đồng ý hợp tác cùng.
“Càng nhiều sản phẩm custom trái phép được sản xuất và bán, người tiêu dùng càng khó xác định đâu là sản phẩm collab (hợp tác) cũng như sản phẩm chính hãng thực sự của Nike. Các sản phẩm không được kiểm duyệt, bị biến tấu sau khi bán ra đang phá hoại hình ảnh thương hiệu của chúng tôi bởi vì chúng tôi mất quyền kiểm soát ý nghĩa và thông điệp đưa ra.”
Về phần mình, Nike không nói rõ về việc họ có định dùng luật pháp lên những doanh nghiệp khác sau trường hợp Drip Creationz hay không, nhưng công ty đã tiếp tục nộp đơn kiện và lần này là cáo buộc cựu nhân viên Jeffrey Waskowiak và công ty Kickrich của ông về việc vi phạm bản quyền và sở hữu trí tuệ.
Vào tháng 5, Nike cũng chấm dứt việc kinh doanh những đôi giày Satan của MSCHF – phiên bản custom của đôi giày Nike Air Max 97 hợp tác với Rapper Lil Nas X được mô tả là có chứa “một giọt máu người trong đế”.
Một nước cờ sai lầm
Đối với Nike và những doanh nghiệp custom giày, họ có chung “miếng bánh” là thị trường giày thể thao khổng lồ, dự kiến sẽ đạt 66 tỷ đô la vào năm 2027. Doanh số bán giày thể thao đã tăng hơn 35% trong sáu tháng đầu năm 2021 so với số liệu năm ngoái theo báo cáo của NPD Group.
“Về bản chất, vụ kiện của Nike là để đặt ra giới hạn về việc biến tấu và bán lại một sản phẩm thương mại.“ Solomon nói. “Liệu giới hạn dừng lại chỉ ở việc sơn màu hay có thể mở rộng ra ở việc thay thế đế giày, lưỡi gà hoặc da giày?”. Dù thế nào đi nữa, ông tin rằng “Nike đang đi một nước cờ sai lầm khổng lồ” khi theo đuổi vụ kiện.
Trong vụ kiện với Drip Creationz, Solomon cho biết Nike có thể gặp khó khăn chứng minh tổn thất doanh thu. Rasheen Dixon, một nghệ nhân custom giày ở Schenectady, New York, cho rằng Nike có thể chịu tổn thất vô cùng lớn dù cho có thắng kiện.
“Nike sẽ đánh mất rất nhiều khách hàng ở Mỹ nếu đạt được mục đích bởi vì không ai muốn mang một đôi Air Force 1 mà ai cũng có”, Dixon nói.
Dixon chia sẻ với CBS Moneywatch rằng ông bắt đầu custom giày khoảng ba tháng trước và đã có một số khách hàng. Đơn đặt hàng cũng tăng nhanh khi học sinh chuẩn bị quay lại trường.
“Ngay cả khi Nike thắng kiện, chúng tôi vẫn sẽ tìm được các thương hiệu khác để custom thôi. Sẽ luôn luôn có cách để chúng tôi được làm những gì chúng tôi yêu thích.”
Chuyển ngữ: M.
Theo CBS News
