4 điều cơ bản để tránh đi vào “vết xe đổ” từ các local brand đi trước

Ngày đăng: 05/03/25

Việc các local brand mọc lên như nấm rồi nhanh chóng biến mất không còn là điều xa lạ trong ngành thời trang. Đứng trước làn sóng đóng cửa hàng loạt từ các thương hiệu lâu năm tại Việt Nam và quốc tế, điều quan trọng là cần nhìn lại những bài học cốt lõi trước khi bước chân vào cuộc chơi này.

2023 không phải là một năm lạc quan đối với các thương hiệu thời trang độc lập. Từ giữa năm, hàng loạt cái tên đình đám như Y/Project, Christopher Kane, Dion Lee, The Vampire’s Wife, Interior, Calvin Luo… đã phải nộp đơn xin phá sản hoặc tìm kiếm sự tiếp quản để giải quyết khủng hoảng tài chính. Ngay cả những thương hiệu vẫn trụ vững cũng buộc phải điều chỉnh chiến lược để duy trì hoạt động bền vững trong một thị trường ngày càng khắc nghiệt.

Tình hình này cũng phản ánh rõ nét trong ngành thời trang Việt Nam. Không ít thương hiệu từng gắn bó với thị trường nội địa như Lep’, Một, Catsa, Elpis đã phải nói lời tạm biệt. Dù mỗi thương hiệu có một lý do riêng, điểm chung vẫn là những thách thức trong quản lý tài chính, vận hành và cạnh tranh.

Giữa bối cảnh đó, bài toán đặt ra không chỉ là sáng tạo, mà còn là cách một thương hiệu có thể linh hoạt thích ứng, tìm ra mô hình kinh doanh bền vững để vượt qua những biến động của thị trường.

Đặc biệt khi thương mại điện tử không còn tăng trưởng mạnh như trước, các thương hiệu độc lập lại càng lao đao vì không thu được tiền từ khách hàng và mất dần chỗ đứng trên thị trường. Trong khi đó, căng thẳng địa chính trị và những bất lợi về kinh tế vĩ mô đã đẩy giá vận chuyển lên cao. Các thương hiệu đã phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt nguyên liệu thô, lạm phát, khủng hoảng chi phí sinh hoạt và khủng hoảng năng lượng.

“Đây có lẽ là thời điểm đầy thách thức nhất đối với các thương hiệu thời trang, đặc biệt là các nhà thiết kế mới nổi” – Stavros Karelis, nhà sáng lập kiêm giám đốc mua hàng của Machine-A cho biết – “ngành thời trang đang gặp khủng hoảng do áp lực tăng trưởng quá mức, khiến chất lượng sản phẩm đi xuống, giá cả ngày càng cao nhưng không phản ánh đúng giá trị. Để cứu vãn tình hình, các thương hiệu liên tục giảm giá, nhưng đây là mô hình kinh doanh không thể kiểm soát và không bền vững”.

Caroline Rush, Tổng giám đốc điều hành sắp mãn nhiệm của Hội đồng thời trang Anh (BFC) thừa nhận: “Có rất nhiều cơ hội để khởi nghiệp, nhưng để thực sự duy trì chúng và xây dựng các doanh nghiệp có lợi nhuận lâu dài cho tương lai là rất khó khăn”.

Vậy thì trong giai đoạn này, “sân chơi” cho các nhà thiết kế độc lập nên xây dựng lại như thế nào? Câu trả lời ở đây là chúng ta cần các mô hình kinh doanh mới và hiểu biết mới về ý nghĩa của việc trở thành một nhà thiết kế độc lập.

Khi nhà thiết kế muốn kinh doanh

Ngày nay, điều hành một thương hiệu độc lập chẳng khác nào vừa là nghệ sĩ, vừa là nhà sản xuất âm nhạc. Vừa kinh doanh – vừa sáng tạo, đây là cuộc chơi không nên đi một mình. Đặc biệt, khi bạn là thương hiệu nhỏ, để đặt nền móng vững chắc cho thương hiệu phát triển bền vững, bạn phải sử dụng luật chơi hoàn toàn khác so với những gã thời trang khổng lồ có nguồn lực dồi dào.

Nếu chỉ muốn sáng tạo, bạn luôn có thể gia nhập những thương hiệu lớn. Nhưng để xây dựng một thương hiệu thời trang cho riêng mình, điều quan trọng không chỉ nằm ở thiết kế, mà còn ở khả năng hiểu rõ khách hàng và đáp ứng chính xác nhu cầu của họ. Những nhà thiết kế trẻ như Phan Huy, Thái Huy, Phan Đăng Hoàng, An Nam đang cho thấy tín hiệu tích cực, chứng minh rằng thế hệ NTK mới hoàn toàn có thể bước ra khỏi vùng an toàn, tự định vị phong cách riêng và phát triển thương hiệu cá nhân. Thành công của họ là nguồn cảm hứng cho những ai mong muốn theo đuổi con đường này, không chỉ với tư cách một NTK, mà còn là một doanh nhân trong ngành thời trang.

Phan Huy hai BST “Grief” và “Utopia” lên sàn diễn Paris Fashion Week 2024

Thời trang hiện tại là một thế giới phức tạp hơn so với trước đây. Mặc dù 51% người trả lời khảo sát bày tỏ mong muốn khởi nghiệp thương hiệu riêng, nhiều người cho biết họ cảm thấy chưa sẵn sàng sau khi tốt nghiệp trường thời trang. Edward Crutchley, nhà thiết kế đầu tiên giành được hai Giải thưởng Woolmark Quốc tế và hiện là giám đốc thiết kế tại Dior, bên cạnh việc điều hành thương hiệu riêng, cho biết có một số bài học mà bạn không thể học được trong lớp học. 

“Tôi không thể tưởng tượng được việc cố gắng thành lập một thương hiệu mà không có kinh nghiệm trong ngành. Một vị trí thực tập sáu tháng là không đủ để học cách quản lý hiệu quả một nhóm và toàn bộ dòng sản phẩm”. 

Cân nhắc về tài chính

“Thách thức đối với các nhà giáo dục thời trang là làm sao vừa truyền cảm hứng, vừa giúp sinh viên đối diện với thực tế. Nhiều sinh viên đang theo đuổi một giấc mơ ngây thơ, thiếu thực tế – chẳng hạn như mong muốn trở thành giám đốc sáng tạo” Fabio Piras, người kế nhiệm Louise Wilson làm giám đốc khóa học thạc sĩ thời trang tại Central Saint Martins từ năm 2014, chia sẻ.

Khó khăn tài chính là một trong những lý do hàng đầu khiến nhiều thương hiệu đóng cửa. Việc duy trì một thương hiệu độc lập không chỉ đòi hỏi óc sáng tạo mà còn là một bài toán đầu tư dài hạn. Pascal Morand, chủ tịch điều hành của Fédération de la Haute Couture et de la Mode (FHCM), nhấn mạnh rằng, các tuần lễ thời trang và các sàn diễn có uy tín vẫn là cột mốc quan trọng giúp nhà thiết kế khẳng định vị thế. Tuy nhiên, vốn đầu tư để bước lên sàn diễn chỉ là một phần của bài toán. Để vận hành một thương hiệu, các nhà sáng lập cần chuẩn bị nguồn lực tài chính đủ để “bù lỗ” trong ít nhất 6 tháng đến 1 năm.

Có mặt trên các sàn diễn uy tín giúp củng cố vị thế của một thương hiệu, nhưng việc đầu tư vào một show diễn vẫn là bài toán nan giải. Dù các thương hiệu triển vọng có nhận được không gian trình diễn miễn phí nhưng họ vẫn phải đối diện với các khoản phát sinh khác: từ thuê người mẫu, chuyên gia trang điểm, làm tóc đến stylist vẫn là gánh nặng tài chính không nhỏ đối với một thương hiệu độc lập.

Khoảng một nửa (52%) số người trả lời khảo sát cho biết các buổi trình diễn thời trang là khoản đầu tư xứng đáng, 22% lại cho rằng điều đó là không đúng, trong khi 26% còn lại không chắc chắn. Giám đốc thương hiệu của Luar, Adrián Díaz, coi các buổi trình diễn thời trang vừa là “rủi ro lớn nhất” của thương hiệu vừa là “cơ hội tuyệt vời”, vì chúng ảnh hưởng đến dòng tiền, sản xuất, đồng thời cũng là công cụ tiếp thị cốt lõi của một thương hiệu.

Ở Việt Nam, không ít thương hiệu nội địa từng xuất hiện đầy triển vọng nhưng lại biến mất chỉ sau vài mùa vì thiếu hụt nguồn vốn và chiến lược tài chính bền vững. Việc mở một thương hiệu không chỉ là câu chuyện về thiết kế đẹp hay một số vốn ban đầu. Đây là cuộc chơi của những người thực sự hiểu về quản trị tài chính, vận hành sản xuất và xây dựng thương hiệu dài hạn. Những suy nghĩ đơn giản như “có 100 triệu là mở brand” chỉ là một ảo tưởng thiếu thực tế.

Khởi nghiệp trong ngành thời trang không chỉ đòi hỏi sự sáng tạo mà còn là bài toán tài chính đầy cam go. Theo một khảo sát trong ngành, 83% nhà sáng lập thương hiệu thời trang đã phải dùng tài chính cá nhân để khởi nghiệp. Tuy nhiên, hơn một nửa trong số đó (52%) vẫn chưa có lãi, trong khi chỉ 10% đạt lợi nhuận ngay từ ngày đầu, và 13% mất từ 1 đến 3 năm để có lãi.

Tại Việt Nam, đa số các local brand đều đã trải qua giai đoạn khó khăn tương tự. Việc thiếu vốn ban đầu khiến các thương hiệu dễ rơi vào vòng xoáy phụ thuộc vào các khoản vay không có lợi hoặc chịu áp lực từ nhà đầu tư. Bài toán đặt ra: Làm sao để cân bằng giữa sáng tạo và tính bền vững tài chính?

Học cách cân bằng giữa sáng tạo và kinh doanh

Hyrum Cook, nhà sáng lập thương hiệu đồ thể thao Adanola, từng nhấn mạnh: “Kỷ luật là yếu tố then chốt. Rất dễ bị cuốn theo những ý tưởng mới như một lối tắt để tăng trưởng, nhưng quan trọng nhất vẫn là duy trì tính nhất quán”. Đây không chỉ là triết lý dành riêng cho các thương hiệu quốc tế, mà còn là bài học thực tiễn cho các local brand tại Việt Nam.

Nhìn vào những cái tên như Nosbyn, Coolmate, LIBÉ, Kido,… hay các thương hiệu hướng đến thị trường cao cấp hơn như Leinné, Subtle Le Nguyen, KIMTR, có thể thấy rõ một điểm chung: sự kiên định trong bản sắc thương hiệu. Thay vì chạy theo xu hướng, họ xây dựng một hệ giá trị vững chắc – từ thiết kế, chất liệu đến thông điệp thương hiệu để tạo nên sự kết nối bền vững với khách hàng.

Đừng làm tất cả một mình

Trong bối cảnh thị trường ngày càng cạnh tranh, nhiều thương hiệu thời trang nội địa đã dần tinh chỉnh chiến lược kinh doanh thay vì phụ thuộc vào mô hình bán buôn truyền thống. Những cái tên như Alcyus, White Ant hay Liniss đã chọn cách xây dựng hệ thống bán hàng trực tiếp, kiểm soát trải nghiệm mua sắm và tương tác trực tiếp với khách hàng.

Thay vì mở rộng ồ ạt qua các kênh bán lẻ, một số thương hiệu chọn cách hợp tác có chọn lọc, chỉ làm việc với những đối tác thực sự phù hợp với định hướng thương hiệu. Điều này giúp họ duy trì được giá trị cốt lõi thay vì chạy theo lợi nhuận ngắn hạn.

Mô hình see-now, buy-now cũng đang trở thành chiến lược phổ biến. Các thương hiệu nội địa như T-RedX, Môi Điên, Das La Vie,… thường ra mắt những bộ sưu tập với số lượng giới hạn, tạo cảm giác độc quyền và kích thích nhu cầu mua ngay từ khách hàng.

Một trong những sai lầm phổ biến của nhà thiết kế trẻ là muốn kiểm soát mọi thứ. Thế nhưng, để thương hiệu phát triển, việc tìm kiếm một đối tác kinh doanh giỏi là điều gần như bắt buộc. Andersen, nhà sáng lập một thương hiệu thời trang quốc tế, cho biết làm việc cùng đối tác kinh doanh Anders Freund đã giúp cô có thêm thời gian tập trung vào sáng tạo:

“Những nhà thiết kế điều hành thương hiệu riêng thường chỉ có khoảng 5% thời gian để sáng tạo. Phần lớn thời gian còn lại là quản lý kinh doanh. Nhưng từ khi có đội ngũ hỗ trợ, tôi không còn phải tự mình giải quyết mọi vấn đề nữa.”

Điều này cũng đúng với nhiều thương hiệu Việt Nam. Một số local brand thành công như Lsoul, Fancì Club, White Ant, Das La Vie, PUSW,.. đều có đội ngũ điều hành riêng, giúp NTK tập trung vào thế mạnh của họ – sáng tạo. Sự phân chia vai trò rõ ràng giữa nhà sáng lập và đối tác vận hành giúp thương hiệu hoạt động hiệu quả hơn thay vì để nhà thiết kế gồng gánh mọi thứ.

Thời trang không chỉ là nghệ thuật mà còn là kinh doanh. Các NTK trẻ nếu muốn tồn tại lâu dài cần trang bị kiến thức tài chính, tìm kiếm những đối tác chiến lược, và cân nhắc mô hình phù hợp với khả năng của mình. Thành công của một thương hiệu không chỉ đến từ thiết kế đẹp, mà còn đến từ khả năng quản trị doanh nghiệp một cách thông minh và bền vững.

Tham khảo: Vouge Business

Thực hiện: Mỹ Tâm + Lenna