“Gender Fluid” trong thời trang Việt và thế giới: Sự giải phóng nhận thức về giới
Ngày đăng: 02/08/21
Thời trang là lĩnh vực cấp tiến về vấn đề đa dạng giới, nhưng bản thân nó cũng tồn tại những rào cản đã kìm hãm sự đa dạng giới tính. Thời gian gần đây, vấn đề này đã được phổ biến rộng rãi hơn với sự chú ý đến thuật ngữ “gender fluid”.
Theo tác giả Zanne Nilsson, “gender fluid” là một bản dạng giới trong tập hợp gồm đa giới, phi nhị giới, và chuyển giới. Những người “gender fluid” có các bản dạng giới khác nhau ở những thời điểm khác nhau. Bản dạng giới của một người “gender fluid” có thể chuyển từ nhiều giới cùng một lúc đến không giới nào cả, hoặc chuyển đổi giữa những giới riêng biệt, hoặc là kết hợp của những giới đó.
Vì sao “gender fluid” được bàn tán dạo gần đây?
Khái niệm này vốn không hề mới, và những người thuộc cộng đồng “gender fluid” cũng đã xuất hiện từ rất lâu. Với sự quan tâm của ngành thời trang đến đối tượng khách hàng Gen Z, thế hệ tự do thể hiện con người của mình cùng khả năng đón nhận những yếu tố mới mẻ đã thúc đẩy sự quan tâm về “gender fluid”.
Sự nổi lên của các nhà thiết kế trẻ, những tài năng tương lai với các bộ sưu tập thể hiện cách nhìn của mỗi cá nhân về vẻ đẹp, điểm chung là không có những khuôn mẫu về giới. Harris Reed là nhà thiết kế 24 tuổi, người đã công khai mình là người thuộc cộng đồng “gender fluid”, đã thiết kế trang phục cho Harry Styles. Đó là những chiếc áo kiểu thắt nơ lamé trong chuyến lưu diễn vòng quanh thế giới và đang làm việc trong nhóm thiết kế của Gucci, khi còn là sinh viên tại trường nghệ thuật và thiết kế Central Saint Martins, London. “Tôi muốn xóa bỏ sự rạch ròi của quần áo nam và nữ,” Reed nói. “Sự uyển chuyển (fluid) tạo điều kiện tồn tại cho sự giao thoa và kết hợp giữa nam tính và nữ tính.”
Những ngôi sao như Miley Cyrus, Billy Porter hay Lil Nas X cũng thường xuất hiện trên thảm đỏ và trong các dự án của mình với phong cách không thể phân biệt khi giao thoa giữa sự mạnh mẽ cho nam và mềm mại cho nữ (theo quan niệm thông thường), đôi khi là làm quá. Họ đều là những ngôi sao có sức hút và được tìm kiếm rất mạnh mẽ, chính vì vậy trang phục và phong cách họ theo đuổi cũng là điều được quan tâm và tìm kiếm.
Sự thay đổi trong cách xuất hiện của Harry Styles cũng khiến cụm từ “gender fluid” được tìm kiếm rộng rãi hơn. Đối với người hâm mộ nhóm nhạc nam nổi tiếng một thời One Direction, hình ảnh Harry Styles trong những bộ cánh của Gucci tại Met Gala 2019 – Camp: Notes on Fashion, trong music video Falling quá khác xa so với hình tượng anh chàng crush-boy ban đầu.
Bên cạnh đó, sự tương tác và lan truyền nhanh chóng của bộ ảnh chụp chàng nhân viên công sở, và cũng là một người cha, Mark Bryan trên đường đến cơ quan trong những trang phục với phần trên là áo khoác, sơ mi vest “đối lập” với những mẫu đầm xòe phồng, đầm sẻ ngắn phối với giày dây hay boot cao quá gối cho tạp chí Interview. Đó thật sự là một sự đột phá đối với suy nghĩ của rất nhiều người, đôi khi là hơi khó chấp nhận. Nhưng nó cũng phản ánh sự công nhận của xã hội đối với sự đa dạng giới.
“Gender fluid” và cuộc song hành với thời trang
Quay về quá khứ, “gender fluid” xuất hiện trong thời trang sớm hơn chúng ta nghĩ. Đối với từng thời kỳ xã hội mà cách thể hiện của “gender fluid” sẽ khác nhau và chúng ta cần nhìn nhận nó với quan điểm của một người thuộc thế hệ đang xét đến.
Những năm 1920, sự thoải mái của những bộ trang phục được thiết kế bởi Coco Chanel, cùng với trào lưu flapper khi ấy, mang đến sự giải phóng người phụ nữ khỏi những mẫu áo siết eo, gò bó trước đó. Xét về khía cạnh xã hội, đó là sự thay đổi của trang phục sau Đệ nhị Thế chiến; xét trên khía cạnh quan niệm về giới khi ấy, đó là sự thay đổi và đi ngược lại với vẻ đẹp đầy đặn, khoa trương. Các trang phục của Chanel thay đổi cách phụ nữ ăn mặc, cho phép họ tham gia vào những hoạt động, vốn ưu ái cánh đàn ông hơn như cưỡi ngựa, săn bắn. Đến ngày nay, thương hiệu của bà vẫn nổi tiếng với những mẫu suit, áo khoác bằng vải tweed ( được trang trí bởi đa dạng những loại phụ kiện, hình thành nên hình mẫu về một người phụ nữ sang trọng, có phong cách, độc lập, điều khó có thể hình dung trong xã hội cũ.
Cũng tham gia vào cuộc cách mạng đã thay đổi cách ăn mặc của phụ nữ và xóa nhòa lằn ranh giới tính của trang phục chính là Yves Saint Laurent. Là biểu tượng và là những gì người ta nghĩ đến khi nhắc về ông, bộ suit Le Smoking đã trở thành hình ảnh gắn liền với phong trào đấu tranh cho phụ nữ. Yves Saint Laurent không cố biến một người phụ nữ thành đàn ông khi mặc suit, mà ông trao cho họ sự tự tin, cảm giác mạnh mẽ ngang với những người đàn ông. Đó là cuộc đầu tranh không chỉ để phụ nữ có thể mặc những thứ họ không thể, mà cũng là để làm mờ những khuôn mẫu về giới theo quan niệm truyền thống. Và dĩ nhiên, nó cũng vấp phải sự phản đối cả trên các phương tiện truyền thông và các nhóm xã hội. Thậm chí, những người phụ nữ có thể bị yêu cầu rời khỏi hoặc không được phục vụ tại các quán bar nếu xuất hiện với bộ suit Le Smoking thời gian đầu.
Ngày nay, sự đa dạng giới, đặc biệt là “gender fluid”, không chỉ gói gọn trong cách các nhà thiết kế để người mẫu nữ xuất hiện với chiếc quần âu và mẫu nam xuất hiện với đầm bó. Sau cuộc hợp tác thành công cả về mặt thương mại và truyền thông giữa Louis Vuitton và Supreme năm 2017, thời trang đường phố đã tiến sâu hơn vào lãnh địa thời trang cao cấp. Bên cạnh đó, những thương hiệu như Off-White, BAPE hay Vetements cũng đã góp phần vào sự thống lĩnh thị trường thời trang của streetwear, bên cạnh làn sóng những trang phục oversize. Các chàng trai và các cô gái cùng chia sẻ những món trang phục như hoodie, áo sơ mi flannel, giày sneaker. Không có khái niệm rạch ròi rằng đôi Nike Air Force 1, chiếc hoodie của Off-White phải được mang với váy hay quần, suit hay đầm, trai hay gái,…
Bên cạnh đó, một trong những cái tên đã thay đổi cách chúng ta nhìn nhận về giới một cách đáng khâm phục chính là Thom Browne. Ở Việt Nam, chúng ta thường biết nhiều về nhà thiết kế này qua mẫu áo sơ mi sọc đen, đỏ hay bộ sưu tập kết hợp của ông với Samsung Galaxy Z Flip. Chính ông là người góp phần mang đến cái nhìn mới về trang phục nam. Từ sàn diễn menswear lấy cảm hứng từ vương triều của hoàng hậu Marie Antoinette đến bộ sưu tập Xuân-Hè 2021 đầy tính thể thao trình diễn tại sân vận động ở Los Angeles, người xem thấy cách Thom Browne phối những mẫu váy xếp ly cùng cardigan, blazer tuyệt đẹp và tinh tế, những hình mẫu mới và không thể dùng khái niệm truyền thống để định nghĩa.
Cùng với sự quan tâm của thời trang dành cho trang phục nam, mảnh đất màu mỡ cần khai thác, “gender fluid” càng được cảm nhận rõ hơn ở cả địa hạt haute couture. Lấy cảm hứng từ tác phẩm “Orlando” của Virginia Woolf và chị gái của cô ấy là Vanessa Bell, một họa sĩ, nhà thiết kế nội thất và thành viên của nhóm Bloomsbury, Kim Jones đã nhắc lại cách chúng ta định nghĩa những bản dạng giới trong bộ sưu tập Fendi Couture Xuân-Hè 2021. Những người mẫu nam xuất hiện với mái tóc chạy gợn sóng, đôi môi tô son đỏ, những đặc điểm mà theo quan niệm truyền thống là chỉ có thể xuất hiện ở phụ nữ.
Không chỉ Fendi, Valentino cũng đã trình diễn bộ sưu tập haute couture của mình trên các người mẫu nam. Xét ở khía cạnh thẩm mỹ cá nhân, những trang phục nam trong bộ sưu tập Valentino Haute Couture Thu 2021 không hề ấn tượng và không chắc khách hàng sẽ đón nhận và mong muốn sở hữu nó. Nhưng thiết kế lại có những điểm thú vị khi phối những mẫu quần âu cùng bao tay da, chất liệu sequin ẩn sau mẫu áo choàng bằng vải dạ. Đó là tính hiệu mới, như sự quan tâm đặc biệt của thời trang cao cấp đối với các khách hàng nam (mặc dù Dolce&Gabbana đã trình diễn những bộ sưu tập Alta Sartoria – Thời trang nam cao cấp từ nhiều năm nay). Hoặc là sự thể hiện tính đa dạng giới trong các bộ sưu tập thời trang cao cấp.
Tại Việt Nam, các nhà thiết kế trẻ đã thể hiện quan điểm của mình về “gender fluid” thông qua nhiều cách khác nhau. Trong đó không thể không nhắc đến nhà thiết kế Đắc Thắng với thương hiệu La Lune. Các thiết kế của La Lune không cần lý do để được xếp vào là menswear hay womenswear, nó là sự biến hóa trong cách phối hợp các trang phục, make up,… để tạo nên nét khác nhau của mỗi cá nhân mặc nó.
Tom Trandt và Môi Điên cũng là một ví dụ, khi nhắc đến thương hiệu là nhắc đến cách chọn chất liệu và màu sắc và những thiết kế unisex có thể được diện bởi bất kỳ đối tượng nào. Cùng với đó, thế hệ sinh viên thời trang tại các trường, học viện đang cho cái tôi của mình trong các thiết kế không bị bó buộc trong những khuôn mẫu.
Thời trang vẫn luôn là phương tiện để chúng ta có thể phá bỏ những định kiến gây nên sự bất công và phân biệt đối xử. Nhưng bản thân nó cũng có những rào cản biến nó thành công cụ để xã hội đánh giá con người một cách phiến diện, theo những quan niệm cổ hủ. Làn sóng đấu tranh cho sự đa dạng giới và bình đẳng giữa mọi người đang trở nên mạnh mẽ hơn bao giờ hết với nỗ lực từ những cá nhân và thương hiệu khác nhau. Bởi cuối cùng thì váy là váy, son là son và quần là quần.
Thực hiện: Hiếu Lê
