Màu sắc của âm thanh – Đâu sẽ là “vùng đất lành” cho tâm trí của bạn?

Ngày đăng: 27/12/23

Với xu hướng trị liệu bằng âm thanh trên khắp các phương tiện truyền thông xã hội, sẽ rất dễ dàng để ta bắt gặp ai đó đang “vỗ về” tinh thần bằng những video, podcast với các nhãn như ASMR hay tiếng ồn trắng, hồng, xanh,… Thế nhưng liệu chúng ta đã hiểu đúng về các loại tiếng ồn và các phương pháp lựa chọn chúng phù hợp chưa? Hãy cùng chúng tôi khám phá nhé!

Nghe các “màu sắc” khác nhau của âm thanh được coi là một loại liệu pháp âm thanh, nhưng việc phân loại chúng thành bất kỳ thứ gì khác ngoài tiếng ồn xung quanh dễ chịu thì phức tạp hơn một chút. Nghiên cứu về cách nhạc thiền và âm thanh tần số thấp có thể ảnh hưởng đến não cũng như cách thức hoạt động của nó vẫn đang được phát triển, nhưng bằng chứng về việc con người sử dụng những loại tiếng ồn này để tự xoa dịu đã có từ Thế kỷ 17 khi kiến ​​trúc sư, nhà điêu khắc Gian Lorenzo Bernini đã phát minh ra chiếc máy tạo tiếng ồn trắng đầu tiên giúp con người dễ ngủ hơn.

Dan Berlau – Tiến sĩ, giáo sư tại Trường Đại học Dược Regis, giải thích rằng những loại âm thanh này có lợi ích được gọi là che lấp thính giác, có nghĩa là rằng khi bạn đang nghe chúng, bạn sẽ ít có xu hướng nghe thấy những âm thanh không mong muốn như tiếng còi ô tô hoặc tiếng ngáy của người nằm cạnh. “Vì vậy, bạn có thể nói rằng tất cả những tiếng ồn này giúp ích cho giấc ngủ nhưng thực ra chúng chỉ che giấu những âm thanh khác có thể khiến bạn mất tập trung hoặc đánh thức bạn dậy” ông nói. 

Bất kể chúng hoạt động như thế nào thì Internet đều cho phép hầu hết mọi người truy cập những âm thanh này với nhiều mục đích sử dụng khác nhau. Hiện tại, tiếng ồn trắng dẫn đầu về mặt nghiên cứu lâm sàng, trong khi lượt xem các video tiếng ồn nâu trên YouTube tăng lên hàng triệu lượt và Spotify có hàng trăm danh sách phát tiếng ồn nâu hứa hẹn cải thiện mọi thứ từ khả năng tập trung, trí nhớ và thư giãn cho đến giấc ngủ của chúng ta. Nhưng liệu loại liệu pháp âm thanh này có phải chỉ có tác dụng giả dược? Và ngay cả nếu đúng như vậy, liệu tất cả chúng ta có tốt hơn nếu bắt đầu mỗi buổi sáng bằng cách chọn từ một bộ sưu tập các tông màu được “mã hóa”, tùy thuộc vào mong muốn của chúng ta trong ngày không?

Loại trị liệu bằng âm thanh này hoạt động như thế nào?

Bằng cách phát một trong những loại tiếng ồn trị liệu bằng âm thanh này, bạn có thể tăng khả năng tập trung, dễ ngủ hơn hoặc chú ý dễ dàng hơn vào công việc của mình (ngay cả khi đó chỉ là giả dược). Cho dù màu nâu, hồng, xanh lá cây, trắng hay xanh dương, tất cả những tiếng ồn ngày càng phổ biến này đều là một phần của phổ âm thanh và chứa tần số thấp ở nhiều mức âm lượng khác nhau. Độ nhiễu màu nào phù hợp với bạn phụ thuộc vào sở thích cá nhân hơn bất cứ điều gì, cũng như tình trạng bạn đang cố gắng “điều trị”.

“Sự cân bằng giữa lượng năng lượng mà chúng có và dải tần số thực sự là những gì thay đổi giữa các kiểu tiếng ồn màu hồng, nâu và u trắng” Barbara Shinn-Cunningham, Tiến sĩ, giáo sư khoa học thần kinh thính giác của Cowan và giám đốc Viện khoa học thần kinh tại Đại học Carnegie Mellon, giải thích. “Sự khác biệt có thể gây ra những hậu quả thực sự về mặt nhận thức nhưng tất cả chúng đều có đặc tính gây nhàm chán cho não và có khả năng chặn các âm thanh khác.”

Mặc dù tai người tương đối khó phát hiện được các sắc thái giữa các tần số âm thanh khác nhau, nhưng có giá trị không thể phủ nhận khi tập trung vào tiếng ồn trung tính, đặc biệt là khi nói đến việc thư giãn. Như Tiến sĩ Shinn-Cunningham giải thích, nó có thể so sánh với kỹ thuật thiền trong đó bạn có thể tập trung vào một câu thần chú hoặc hơi thở của mình để chuyển trọng tâm tránh xa môi trường xung quanh. “Bạn chuyển từ việc tập trung vào bên trong sang tập trung vào bên ngoài. Có một sự thay đổi thực sự trong trạng thái não bộ” cô ấy nói. Một ví dụ khác về việc đánh lạc hướng bộ não của bạn bằng tiếng ồn trung tính: “Nếu bạn đang lên kế hoạch cho ngày mai, bạn sẽ ít chú ý đến chương trình truyền hình ở phía sau hơn.”

Tiến sĩ Shinn-Cunningham giải thích rằng trong vài thập kỷ qua, nghiên cứu đã chỉ ra rằng nếu bạn nhìn vào các bộ phận của não khi bạn đang ở trạng thái tập trung nội tâm bạn sẽ thấy rằng có một mạng lưới các vùng não hoạt động. “Nếu bạn chăm chỉ lắng nghe một âm thanh, suy nghĩ về hơi thở của mình hay làm bất cứ điều gì khác để đưa cơ thể vào trạng thái thiền định, lúc đó bạn đang giải phóng bộ não của mình khỏi tất cả các đầu vào cảm giác (nếu không thì nó sẽ được xử lý).” Bản thân điều đó có thể cực kỳ thư giãn.

Vì vậy, mặc dù khoa học chưa chứng minh rõ ràng cơ chế chính xác có thể khiến những âm thanh này làm dịu sự lo lắng hoặc cải thiện giấc ngủ của bạn, nhưng việc bật danh sách các âm thanh tần số thấp không có hại gì cả – ngay cả khi nó không có tác dụng gì hoặc chỉ để chặn một số âm thanh phương tiện giao thông bên ngoài cửa sổ của bạn. Nếu bạn đang tìm kiếm những lợi ích cụ thể hơn, dưới đây là gợi ý

Nếu bạn cần tập trung hãy nghe tiếng ồn trắng 

Dan Berlau giải thích rằng tiếng ồn trắng bao gồm tất cả các tần số âm thanh (20 Hz – 20 kHz) được phát cùng nhau ở cùng một âm lượng, ví dụ như tiếng mưa, sấm chớp, sóng biển,… “Bởi vì ốc tai (tai trong) của chúng ta nghe thấy âm thanh tần số cao (âm vực cao) to hơn nên tiếng ồn trắng có thể nghe quá rít đối với nhiều người”. Một số người có thể thấy tiếng ồn trống này thật dễ chịu, trong khi những người khác sẽ nhanh chóng chuyển kênh — tất cả chỉ là vấn đề sở thích cá nhân.

Tuy nhiên, các nghiên cứu về tiếng ồn trắng có sức thuyết phục hơn một chút so với các âm thanh màu khác (hầu hết vẫn thiếu dữ liệu lâm sàng), đặc biệt đối với những người mắc rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD). “Có bằng chứng rõ ràng rằng tiếng ồn trắng có thể giúp điều trị ADHD, đặc biệt là tốc độ đọc và viết cũng như giảm hành vi dư thừa” – Berlau nói và lưu ý rằng nhiều nghiên cứu trong số này được tiến hành ở trẻ em. 

Các chuyên gia khác trong lĩnh vực này không nhanh chóng xác nhận tiếng ồn trắng là một giải pháp cho trẻ em, bất kể trạng thái phát triển thần kinh của chúng như thế nào. “Tiếng ồn trắng đã được chứng minh là thực sự nâng cao trạng thái não bộ cho việc học tập ở người lớn, nhưng nó thực sự có thể có tác động bất lợi đến việc học tập thính giác và thậm chí có thể là sự phát triển hệ thống thính giác ở trẻ sơ sinh” nhà khoa học thần kinh Andrew Huberman chia cho biết trong podcast Huberman Lab của ông Khoa học về thính giác, sự cân bằng & Học cấp tốc.

Vì vậy, mặc dù hoàn toàn có khả năng tiếng ồn trắng có thể giúp bạn điều chỉnh một số suy nghĩ dai dẳng khiến bạn mất tập trung vào một nhiệm vụ (còn gọi là kích thích bên trong), cũng như che giấu một số tiếng ồn xung quanh lan tỏa trong cuộc sống của bạn, hầu hết các chuyên gia sẽ không đi xa đến mức khẳng định rằng đó là một giải pháp đã được chứng minh. 

Để bình tĩnh lại hãy thử tiếng ồn nâu

Được cho là ồn ào nhất trong nhóm, tiếng ồn nâu được đặt theo tên của chuyển động Brown, chuyển động ngẫu nhiên của các hạt trong chất lỏng khi chúng va chạm vào nhau, mà nhà thực vật học người Scotland Robert Brown đã phát hiện ra vào năm 1827. Nó có tần số thấp hơn so với người anh em họ hàng lâu đời hơn của nó là tiếng ồn trắng. Mặc dù chưa có nhiều nghiên cứu chính thức hoặc thử nghiệm lâm sàng xung quanh tiếng ồn nâu hoặc những lợi ích được cho là của nó, nhưng có khá nhiều giả thuyết về cách nó có thể giúp bạn bình tĩnh và xoa dịu tâm trí. 

“Tiếng ồn nâu có thể có lợi hơn vì nhiều lý do” Tiến sĩ Berlau nói. “Có thể tần số thấp hơn sẽ kích thích não nhiều hơn. Nhưng có vẻ tiếng ồn nâu dễ chịu hơn tiếng ồn trắng và mọi người có xu hướng sử dụng nó lâu dài hơn.” Mặc dù chưa có bằng chứng lâm sàng nhưng ít nhất tiếng ồn nâu có thể có một số hiệu ứng che lấp thính giác, nghĩa là bạn đang che đậy một số âm thanh khó chịu hoặc gây mất tập trung hơn trong tầm nghe của mình (tương tự tiếng ồn trắng). Về cơ bản, thay vì phát nhạc xung quanh trong cuộc sống hàng ngày của bạn, việc chuyển sang tiếng ồn nâu có thể cũng là một lựa chọn tốt.

Dùng tiếng ồn hồng để chìm vào giấc ngủ nhanh hơn 

Đối với những người yêu thích tiếng ồn trắng muốn thứ gì đó ít rít hơn một chút, tần số thấp hơn của tiếng ồn hồng sẽ là lựa chọn tối ưu cho bạn. Mặc dù âm thanh này sâu hơn một chút so với tiếng ồn trắng (bạn có thể tưởng tượng đến tiếng lá xào xạc hoặc nhịp tim,…) nhưng một số nghiên cứu về tiếng ồn hồng đã chứng minh rằng nó có thể làm chậm dần sóng não của người nghe, giúp họ ổn định giấc ngủ. Về cơ bản, tiếng ồn này được nhận định là khá “phẳng” và đều đặn hơn so với những tiếng ồn khác. 

Đối với các buổi học hãy thử tiếng ồn xanh lá

Tiếng ồn xanh là một biến thể khác của tiếng ồn trắng nằm ở giữa phổ âm thanh. Đúng như tên gọi, nó gợi nhớ một cách mơ hồ đến những âm thanh có trong tự nhiên, giống như thác nước, với giai điệu dễ chịu hơn và ít rít hơn tiếng ồn trắng. Nếu bạn đang gặp khó khăn trong việc tìm ra tiếng ồn trắng giúp học tập hoặc làm việc dễ dàng hơn thì có lẽ đã đến lúc khám phá một giải pháp thay thế – tiếng ồn xanh lá.

Vậy chúng ta có nên thử liệu pháp âm thanh?

“Sự khác biệt giữa hiệu ứng giả dược hay không là gì?” Tiến sĩ Shinn-Cunningham hỏi. “Nếu nó cho phép bạn rơi vào trạng thái thiền định, thì âm thanh đó có thể không có gì đặc biệt. Chỉ là khi bạn thực sự tập trung vào điều gì đó một cách mãnh liệt, điều đó sẽ thay đổi cách bạn xử lý phần còn lại. Âm thanh là một công cụ.” Và ai lại không ước mình có thể có thêm vài phút thư giãn mà không cần lo lắng bất kể điều đó xảy ra như thế nào?

Vì vậy, trong khi tất cả chúng ta có thể đang phải vật lộn với những đêm mất ngủ thường xuyên hoặc ngày làm việc căng thẳng trong tương lai thì sẽ rất tuyệt nếu chuẩn bị sẵn một vài danh sách nhạc tiếng ồn yêu thích để đưa bộ não của bạn vào trạng thái yên bình. Chỉ cần nhớ “đó không phải là phép thuật, đó là âm thanh.”

Thực hiện: Elio

Theo allure