Sự trở lại của nhuộm tự nhiên trong ngành công nghiệp thời trang

Ngày đăng: 24/11/20

Có thể nói, trong vài năm trở lại đây, nhuộm tự nhiên được nhắc đến nhiều hơn trong giới thời trang như một chọn lựa mới cho những nhà thiết kế có thể ứng dụng cho sản phẩm của mình.

Mùa Hè năm 2018, FACE – The Fashion Design Academy (tiền thân là FACE Fashion Workshop) đã tổ chức một workshop nhỏ về nhuộm tự nhiên tại Thành phố Hồ Chí Minh. Đây là một hoạt động giúp lan tỏa trong cộng đồng thời trang một kỹ thuật nhuộm thú vị: đó là kỹ thuật nhuộm và tạo họa tiết trên vải từ cỏ cây hoa lá thiên nhiên. 

Năm 2019, trong khuôn khổ The Presentation Trunkshow 2 của FACE – The Fashion Design Academy tổ chức, thương hiệu SAN cũng giới thiệu trước khán giả bộ sưu tập thời trang ứng dụng kỹ thuật nhuộm tự nhiên. Không chỉ có SAN, cùng lúc đó kỹ thuật này cũng được các thương hiệu thời trang thủ công khác như Nathy Nathy, More Than Blue… áp dụng. 

Cuối năm 2020, trong khuôn khổ sự kiện “FASHION rob MY FUTURE – Thời trang đánh cắp tương lai” – một talkshow kết hợp triển lãm được tổ chức bởi Công ty TNHH MTV Vải Sợi Bảo Lân đã diễn ra tại CirCO Co-working Space ở Thành phố Hồ Chí Minh với sự tham gia của nhiều chuyên gia, đơn vị, thương hiệu trong lĩnh vực thời trang và khán giả quan tâm đến môi trường cũng như thời trang bền vững. Tại triển lãm, những người hoạt động trong ngành thời trang cũng được giới thiệu về các loại vải sử dụng kỹ thuật nhuộm tự nhiên. 

Mặt trái của thuốc nhuộm tổng hợp 

Trong ngành công nghiệp thời trang hiện nay, thuốc nhuộm tự nhiên tuy ra đời trước nhưng đã bị thay thế hoàn toàn trước thuốc nhuộm tổng hợp. Thuốc nhuộm tổng hợp phổ biến và được sử dụng trong hầu hết các loại quần áo mà chúng ta thấy ngày nay. 

Thuốc nhuộm tổng hợp chủ yếu được làm từ hóa chất. Lợi ích của việc sử dụng thuốc nhuộm tổng hợp là chúng rẻ hơn nhiều so với màu nhuộm tự nhiên, chúng có thể được sử dụng trên nhiều loại vải và có khả năng tạo ra màu sắc cực kỳ rực rỡ. Tuy nhiên, nhược điểm là những thuốc nhuộm này bao gồm các hóa chất như thủy ngân, chì, crom, đồng, natri clorua, toluen và benzen. 

Các cơ sở nhuộm địa phương thường không có hệ thống thông gió hoặc bảo vệ thích hợp cho nhân công làm việc trực tiếp với các loại thuốc nhuộm này. Từ những bộ phim như The True Cost và River Blue, chúng ta biết rằng hầu hết đàn ông và phụ nữ nhuộm quần áo dễ bị mắc bệnh hoặc thậm chí tử vong vì tiếp xúc gần với không khí ô nhiễm và nước uống bị ô nhiễm hoàn toàn bởi hóa chất độc hại thải ra sau quá trình nhuộm. 

Vậy thuốc nhuộm tự nhiên là gì?

Trước khi thuốc nhuộm tổng hợp ra đời, màu nhuộm là thứ quý giá và con người phải sử dụng những gì xung quanh có trong tự nhiên như thực vật, côn trùng, thực phẩm, khoáng chất… để tạo ra màu sắc. Ghi chép sớm nhất về việc sử dụng thuốc nhuộm tự nhiên là từ năm 2600 trước Công nguyên ở Trung Quốc. Đến thế kỷ thứ 4 sau Công Nguyên, thuốc nhuộm làm từ gỗ và rau quả đã được phát hiện, màu tím được làm từ sinh vật biển với chi phí đắt đỏ và chỉ có hoàng gia mới có thể sử dụng trang phục màu này. Theo thời gian, nhiều màu sắc hơn đã được tạo ra cho đến khi ngành công nghiệp phát triển và con người chuyển sang sử dụng màu tổng hợp. 

Mặc dù thuốc nhuộm tự nhiên vẫn tiếp tục được sử dụng bởi một nhóm người, nhưng chúng gần như không phổ biến nữa. Tuy nhiên, không phải cứ nhuộm tự nhiên là an toàn tuyệt đối cho con người và môi trường, điều này phụ thuộc vào cách mà con người áp dụng. Trong quá trình nhuộm vải, nếu muốn màu bền lâu hơn (vì màu tự nhiên sẽ phai dần theo thời gian) người ta có thể thêm vào màu nhuộm một vài hóa chất. Và để có được màu nhuộm tự nhiên, đòi hỏi nhiều thời gian, công sức và nguyên liệu hơn rất nhiều so với màu nhuộm tổng hợp có thể dễ dàng được bán ở nhiều nơi.

Giảm thiểu tác hại của việc nhuộm vải

Gần đây, một số thương hiệu nêu lên thuật ngữ “low-impact dyes”, có thể tạm hiểu là việc nhuộm nhưng ít gây hại đến môi trường xung quanh. Trong quá trình này, thuốc nhuộm cần ít nước hơn trong quy trình xả, do đó nước xả thải sẽ ít đi. Nhìn chung, điều này tạo ra ít tác động đến môi trường hơn nhiều so với thuốc nhuộm tổng hợp. Các màu nhuộm này không yêu cầu hóa chất độc hại và không chứa kim loại nặng có liên quan đến các vấn đề sức khỏe con người. Loại thuốc nhuộm “low-impact dyes” được Oeko-Tex® Standard 100 chứng nhận là thân thiện với môi trường, mặc dù chúng không hẳn là tuyệt đối không gây hại cho môi trường.

Năm 2020 với ảnh hưởng của COVID-19, nhiều ngành công nghiệp bắt buộc phải thay đổi và thời trang là một trong số đó. Việc chuyển đổi sang bền vững ngay lập tức là điều bất khả, nhưng việc thay đổi tư duy làm thời trang và cân nhắc cẩn trọng trong quy trình thiết kế, trong đó có việc nghiên cứu tỉ mỉ về nguồn gốc và cách sản xuất của từng loại chất liệu là hoàn toàn cần thiết. 

Việc chú trọng thiết kế nhiều hơn, sản xuất ít đi để ngừng lãng phí tài nguyên là điều mà toàn ngành thời trang cần lưu ý chứ không chỉ là đối với các thương hiệu xa xỉ. Việc các thương hiệu thời trang nhỏ tại Việt Nam sẵn sàng đi một con đường khác biệt, trong đó chú trọng việc tạo ra sản phẩm có chất lượng cao với số lượng ít cho thấy người làm thời trang đang tìm giải pháp để thời trang có thể thân thiện với môi trường hơn. 

Thực hiện: Kiri