Cristóbal Balenciaga – Vững chãi trước phù du

Ngày đăng: 09/09/21

Với tư duy thẩm mỹ thượng thừa, kết hợp giữa nghệ thuật, kiến trúc và ý tưởng, sự sáng tạo cùng với tư duy tinh tế về trang phục nữ giới đã giúp cho Cristóbal Balenciaga trở thành một huyền thoại trong ngành thời trang. Ông được tôn kính bởi những người cùng thời lẫn các đối thủ với tư cách một nghệ nhân couture. 

Christian Dior từng dành tặng cho Cristóbal Balenciaga danh xưng “the master of us all” như một sự kính trọng vượt bậc. 

Cristóbal Balenciaga sinh năm 1895 tại Getaria, ngôi làng cạnh bờ biển Basque phía Bắc Tây Ban Nha. Cha của ông, một thợ đánh cá đồng thời là một thủy thủ, mất khi Cristobal mới 11. Năm 12 tuổi, Cristobal bắt đầu học nghề may từ mẹ mình; ông bắt đầu ra mắt thương hiệu San Sebastian năm 1917, và mở rộng việc kinh doanh đến Madrid và Barcelona.

Tín đồ tận tụy của Balenciaga

Khi Chiến tranh Tây Ban Nha nổ ra khiến ông phải đóng cửa và chuyển đến Paris, show diễn ra mắt đầu tiên năm 1937 tổ chức bởi Carmel Snow, biên tập viên của tạp chí Harper’s Bazaar bấy giờ. Trong hồi kí của Carmel Snow, bà đã nêu ra những cảm nhận khi lần đầu tiên bà trông thấy bộ sưu tập của Cristobal Balenciaga tại Paris: “Tôi không biết gì nhiều về khâu chuẩn bị, Tây Ban Nha sau chiến tranh trở nên bí ẩn, nhưng thời trang thanh lịch mà ông ấy tạo dựng khiến tôi phải dõi theo sự phát triển của ông. Phong cách cá nhân của ông ấy quá mới mẻ, quá khác biệt, đáng được nhận sự tán thưởng sâu sắc”.

Sau thế chiến thứ 2, Balenciaga rời Paris đến Madrid, nơi mà Snow từng gửi lời mời cho ông vào năm 1944. Tình bạn của Balenciaga và Carmel Snow càng bền chặt hơn vào mùa hè năm 1946. Năm tiếp theo, ông mời bà ở lại với ông trong căn nhà ở San Sebastian, nơi mà họ chia sẻ câu chuyện về những đứa trẻ. Cả hai đều mất cha khi còn trẻ và mẹ của Snow cũng là một người thợ may. Chính những điều tương đồng về quá khứ, cùng trực giác về thời trang, giúp cả hai ngày càng thấu hiểu nhau nhiều hơn.

Phong cách cá nhân của ông ấy quá mới mẻ, quá khác biệt, đáng nhận sự tán thưởng sâu sắc – Carmel Snow

Carmel Snow luôn ủng hộ những bước tiến của Balenciaga

Trong quyển hồi ký, bà Snow miêu tả “một phần của Bazzar đóng vai trò quan trọng trong thành tựu của Balenciaga, đây là điều mà tôi tự hào”; và bà vẫn nhớ về show diễn mùa đông năm 1951, trong ngôn ngữ của bà, “những bộ suit của thời gian – bộ suit với chiếc áo khoác “loosely fitted” và chiếc nơ cố định trên cổ. “The billowing silhouette” những kỹ thuật mà nhà thiết kế đương nhiệm Gvasalia đã sử dụng cho bộ sưu tập của Balenciaga – hoàn toàn đối lập với thời trang thịnh hành hình dáng đồng hồ cát, đã từng xuất hiện trong hồi ký của bà Snow: “Dior New Look đã hình thành khó có thể thay đổi: đôi mắt của giới thời trang đã được rèn luyện bó chặt vào hông và sự nhỏ nhắn. Người mua và các biên tập viên kinh hãi với những suit không vừa vặn với cơ thể từ Balenciaga. Thay cho những tiếng vỗ tay vang dội dành cho Dior, có sự im lặng đến khó chịu khi show diễn kết thúc”.

Bà Snow, ngồi ở front row, đứng dậy và vỗ tay trong đơn độc: “Không ai hưởng ứng với tôi. Tôi đơn giản là vỗ tay, chậm rãi, thong thả, kịch liệt…”. Cho đến thời điểm đó, tình bạn của họ vẫn như trước giờ. Bà mặc những bộ suit của Balenciaga bất cứ trường hợp nào có thể, thường là với một chiếc mũ pillbox nhỏ cũng của Balenciaga. Richard Avedon, nhiếp ảnh gia của Bazaar những năm 1940, thường theo chân Snow đến xem các show diễn khắp Paris cho đến khi bà về hưu năm 1958, nhớ lại những suit của Balenciaga có màu xanh dưa hấu, chói sáng tương phản bởi dấu ấn bởi hoa lavender trên mái tóc trắng.

Tháng 12/1957, bà một lần nữa thể hiện tầm nhìn xa trông rộng của mình, như The New York Time đã đưa tin: “Carmel Snow, biên tập viên của Harper’s Bazaar, bảo vệ Balenciaga trong cuộc tranh luận về chiếc đầm lót phụ nữ… bằng cách nói rằng chúng “sad sacks” hoặc “sexless”. Điểm này, bằng cách nào đó, Balenciaga hoàn toàn có sự dâng hiến nhiệt thành khách hàng, bao gồm Duchess of Windsor và Diana Vreeland, biên tập viên của Bazaar thời bấy giờ. Vreeland nhấn mạnh “thị giác của ông ấy thật tuyệt vời… màu tím, màu đỏ tía, màu hoa cà”. Mỗi mùa hè, bà nói, bà sẽ chọn bốn chiếc quần và bốn chiếc áo len tương tự được thiết kế bởi Balenciaga – để mặc ở Hamptons. “Mỗi một năm, tôi đến Biarritz. Tôi mang theo chính xác bốn chiếc quần, chính xác bốn chiếc áo len… mà tôi chưa từng thấy trước đây! Trong ánh sáng, dĩ nhiên, ánh sáng dữ dội của đất nước Basque. Tôi chưa từng thấy ánh sáng đó trước đây. Đó là xứ sở của Balenciaga.”

Vững chãi trước phù du

Tiếng tăm của ông bùng lên vào giữa những năm 1960, khi nghệ thuật thiết kế hình khối được tôn vinh bởi những người tiếng tăm trong giới nghệ thuật, Cecil Beaton từng viết: “Tài năng của ông ấy đã tạo nên sự vững chãi trước phù du” – Ava Gardner, Jackie Kennedy, Grace Kelly, Audrey Hepburn, Ingrid Bergman, Merlene Dietrich và Lauren Bacall. Tài năng của ông ấy phù hợp với phụ nữ ở nhiều độ tuổi, hình dáng và kích cỡ, những bộ váy có thể lưu truyền nhiều thế hệ là một thành công tương xứng. Trong đám cưới của con gái Carmel Snow mang tên Brigid đều mặc trang phục của Balenciaga: Brigid với chiếc váy cưới trắng tao nhã, Carmel với suit đỏ bằng lụa thêu kim tuyến.

Nhà mốt Balenciaga với luôn có đội ngũ người mẫu với nhiều độ tuổi và dáng người – cũng như khách hàng của ông – ông không có sự cố chấp vào nét mảnh khảnh của những mannequins – và tài năng của ông là làm sao cho những khối trang phục vừa thanh nhã vừa làm khách hàng cảm thấy dễ chịu; như Coco Chanel, ông tin rằng trang phục nên ban tặng cho nữ giới cảm giác tự do, hơn là trở nên co khít. Trong cùng một thời gian, nghệ thuật may vá của ông thường loại bỏ những sự cứng nhắc của hình thể, biến mất phần hông và bụng. Sự cân xứng trở nên hoàn hảo nhất. Nó như một phép màu.

Khi Carmel Snow mất năm 1961, bà được an táng cùng một bộ trang phục Balenciaga mà bà yêu thích nhất; cùng với chiếc mũ Balenciaga với bông hoa hồng đỏ – những gì đã trở thành biểu tượng quen thuộc trong đám tang của bà. Dòng Couture của ông kết thúc 7 năm sau, vào 1968, khi ông đã 74 tuổi, và cảm thấy rằng mình nên về hưu, thời kì bấy giờ fast fashion đã che mờ đi sự hoàn hảo của haute couture, những gì mà ông hiến dâng cả đời mình.

Tháng 3/1972, ông mất tại Tây Ban Nha; năm sau đó, Diana Vreeland tuyên bố triển lãm những thành tựu của ông tại Costume Institute of the Metropolitan Museum of Art, đặt cạnh những bức họa nổi bật của Goya, Valezquez và Picasso. 

Picasso của giới thời trang

Người đàn ông tinh tế, Balenciaga, cũng đầy bí ẩn, khôn khéo, trong việc mang đến thật nhiều ảnh hưởng đối với các nhà thiết kế khác, Chanel cũng từng nói rẳng ông một mình trong thế giới couture và “có giác quan chân thật nhất thế giới… những người khác đơn thuần chỉ là một nhà thiết kế thời trang”.

Balenciaga là Picasso của giới thời trang. Như người họa sĩ đó, bên dưới những trải nghiệm của ông ấy với thời đại, Balenciaga có sự kính trọng sâu sắc với truyền thống và ranh giới giản đơn thuần khiết… – Cecil Beaton

Nhưng có lẽ những từ ngữ cuối cùng về người nghệ sĩ tài hoa này nên đến từ Cecil Beaton, người đã gom góp từng bộ trang phục của Balenciaga cho cuộc triển lãm V&A, người đã lý giải nghệ thuật couture của Balenciaga một cách sâu sắc khi ông viết những dòng đầu tiên về người nghệ sĩ tài hoa này trong The Glass of Fashion năm 1954. “Nếu Dior tại Watteau là người thợ may – đa sắc thái, thanh lịch, tao nhã và hợp thời – thì Balenciaga là Picasso của giới thời trang. Như người họa sĩ đó, bên dưới những trải nghiệm của ông ấy với thời đại, Balenciaga có sự kính trọng sâu sắc với truyền thống và ranh giới giản đơn thuần khiết…”

“Ông ấy là hòn đá lập dị được tìm thấy giữa biển cả mênh mông luôn biến đổi của thời trang, người đã chịu đựng một thời gian dài những con sóng bất đồng luôn chực chờ để trục xuất ông”.

Chuyển ngữ: Hoàng Khôi

Theo Harper Bazaar UK