DAO là gì? Tại sao ngành thời trang đang quan tâm đến lĩnh vực này?

Ngày đăng: 28/11/21

Các tổ chức tự trị phi tập trung (Decentralized Autonomous Organisations – DAOs) là xu hướng đang phát triển hưng thịnh của nền kinh tế tiền điện tử. Hiển nhiên, ngành thời trang cũng đang cẩn trọng dõi theo xu thế này.

DAO là gì?

Một trong những đặc tính cốt lõi của nền kinh tế kỹ thuật số là tính phân quyền (decentralized). Điều này có nghĩa là nó không bị kiểm soát bởi một tổ chức duy nhất như chính phủ hoặc ngân hàng trung ương, mà thay vào đó được phân quyền cho nhiều máy tính, mạng lưới và điểm nút (node). Tiền kỹ thuật số cần đến trạng thái phi tập trung này để đạt được mức độ riêng tư và bảo mật tới mức tối đa – vốn thường không thể có được đối các loại tiền tệ tiêu chuẩn và giao dịch thông thường.

Vào năm 2016, kế thừa tính chất phân quyền của tiền điện tử, một nhóm các nhà phát triển đã đưa ra ý tưởng cho một tổ chức tự trị phi tập trung, hay còn gọi là DAO. DAO là một tổ chức được thiết kế để tự động hóa và phi tập trung. Nó hoạt động như một dạng quỹ đầu tư mạo hiểm, dựa trên mã nguồn mở và không có cơ cấu quản lý hoặc ban giám đốc. Để được phân quyền hoàn toàn, DAO không được liên kết với bất kỳ quốc gia-quốc gia cụ thể nào. DAO hiện tại đang thử nghiệm và sử dụng mạng Ethereum.

Tại sao lại tạo ra một tổ chức như DAO? Bằng cách đặt quyền đưa ra quyết định vào hệ thống tự động và quy trình vận hành sử dụng nguồn lực cộng đồng có cùng mục đích là phát triển nền kinh tế kỹ thuật số và tính phân quyền của nó, các nhà phát triển của DAO tin rằng họ có thể loại trừ những nhược điểm khi vận hành thủ công bởi con người hoặc vấn đề thao túng dòng tiền của nhà đầu tư.

DAO được thiết kế để cho phép các nhà đầu tư gửi tiền từ bất kỳ nơi nào trên thế giới một cách ẩn danh. Sau đó, DAO sẽ cung cấp các mã thông báo cho chủ sở hữu đó. Mã thông báo cho phép họ có quyền biểu quyết đối với các dự án khả thi trong tương lai trên blockchain đó. Sau một tháng huy động tài trợ cho dự án DAO, vào cuối tháng Tư năm 2016, dự án đã tiếp nhận hơn $150 triệu đô tiền quỹ. Vào thời điểm đó, sự ra mắt này là chiến dịch gây quỹ từ cộng đồng lớn nhất mọi thời đại.

Ảnh hưởng của DAOs tới ngành thời trang

Emma-Jane MacKinnon-Lee, 23 tuổi, đã có tới 5 năm làm việc trong lĩnh vực tiền kỹ thuật số và blockchain. Lee là một trong những doanh nhân đầu tiên tập trung vào ngành thời trang, kiêm người ảnh hưởng trong lĩnh vực blockchain.MacKinnon-Lee là nhà đồng sáng lập và giám đốc vận hành của Digitalax. Với những nỗ lực bỏ ra, Lee đã tạo ra một tổ chức tự trị phi tập trung, hay còn gọi là DAO, tương thích trên công nghệ blockchain.

Blockchain giờ đây trở thành một phân vùng đặc thù của công nghệ có tốc độ tăng trưởng và tiếp nhận những sáng kiến đổi nhanh đến mức chóng mặt. Sau thành công của NFTs (non fungible tokens), DAO trở thành một sáng kiến được xem là sẽ có tác động rất lớn tới toàn ngành. Sự khác biệt giữa NFTs và DAO cũng được phân định rõ: trong khi NFT là tài sản kỹ thuật số, DAO về cơ bản là cách để quản lý các tổ chức bằng cách phát hành hoặc bán ra các mã token thuộc một đồng tiền kỹ thuật số – mà có thể theo dõi được quyền sở hữu cá nhân.

Trong thế giới của blockchain, những đổi mới đến nhanh chóng và dữ dội. Sau NFT (mã thông báo không thể thay thế), DAO chính là cú hích lớn tiếp theo. Loại DAO đơn giản nhất là loại DAO được thiết lập nhằm mục đích để thu thập và đầu tư vào các công việc sáng tạo như nghệ thuật hoặc thời trang. Để trở thành nhà đầu tư, người tham gia cần phải mua một lượng token tối thiểu (thường bằng tiền điện tử Ether), sau đó các thành viên nhận được mã thông báo DAO đặc biệt, có thể được sử dụng để bỏ phiếu cho NFT nào để thu thập. Bất kỳ thành viên nào của DAO đều có thể đưa ra đề xuất.

DAO thời trang nổi tiếng nhất là Red DAO, gần đây đã mua một trong những NFT đầu tiên của thương hiệu Dolce & Gabbana là Doge Crown, với giá gần $1,3 triệu tiền điện tử Ether. Red DAO hiện có khoảng $15 triệu Ether trong kho bạc của nó.

“Với tiền điện tử, chúng tôi thấy mọi người bắt đầu gom vốn của họ lại với nhau và làm việc từ một tài khoản dùng chung. Nó phóng đại về những gì họ có thể làm cùng nhau, ”Aaron Wright, nhà sáng lập công ty Tribute Labs đã giúp ra mắt Red DAO. “Red DAO hỗ trợ các nhà thiết kế thời trang kỹ thuật số và thu thập các mặt hàng mà chúng tôi nghĩ rằng sẽ tăng giá trị trong tương lai”.

Emma-Jane MacKinnon-Lee tin rằng đó là tương lai không xa của thời trang kỹ thuật số. DAO mà cô ấy đã giúp khởi chạy là sự hợp tác của các nhà thiết kế thời trang độc lập hoạt động trên một bộ quy tắc được mã hóa trên blockchain. Cô ấy cho rằng những DAO như thế này có khả năng phá vỡ sức ảnh hưởng của Prada hay Gucci ngày nay. MacKinnon-Lee nhận định rằng: “Các thương hiệu không phát triển các khía cạnh giống như DAO sẽ bị mất đi sức cạnh tranh vào một thị trường đang sắp bùng nổ. Việc sắp xếp lại toàn bộ tổ chức sẽ là thách thức lớn. Nhưng những thương hiệu làm được điều đó sẽ có thể tồn tại lâu hơn nữa.“

Quyền lực nằm trong tay người sáng tạo

Những người ủng hộ tin rằng các DAO có thể trao nhiều quyền lực hơn vào tay những người sáng tạo, cho dù là nhà thiết kế thời trang hay người có ảnh hưởng trên Instagram. Lập luận được đưa ra là các công ty xây dựng nên hệ sinh thái Web 2.0 (đề cập đến các mạng xã hội lớn như Facebook, Twitter hoặc Youtube) trên thực tế đã kiếm lời trên chính những người sáng tạo của họ. Ngược lại, các DAO khiến người sáng tạo trở thành chủ sở hữu tài sản và cộng đồng ủng hộ họ, cũng như giúp họ được hưởng lợi nhiều hơn từ công việc sáng tạo.

Tribute Labs, công ty đã hỗ trợ Red DAO, cũng đã làm việc với thương hiệu giày sneaker kỹ thuật số RTFKT để tạo ra một DAO tập trung vào metaverse được gọi là Neon DAO, hiện đang kiểm soát khoảng 20 triệu đô la Ether. Nhiệm vụ của Neon DAO là mua các vật phẩm Metaverse, chẳng hạn như đất đai ảo hoặc sản phẩm thời trang kỹ thuật số (bao gồm cả giày thể thao ảo lạ mắt của RTFKT).

Ngoài việc gộp quỹ để mua các tác phẩm sáng tạo, các DAO hiện đang được hình thành để chi phối quá trình sáng tạo thực tế. Brud – công ty đứng sau influencer ảo Lil Miquela – có hơn 3 triệu người theo dõi trên Instagram, đã và đang trong quá trình biến mình thành một DAO kể từ đầu năm nay. Vào tháng Mười năm 2021, Brud được mua lại bởi Dapper Labs, công ty đứng sau dự án NBA Top Shot của NFT, và đổi tên thành Dapper Collectives.

Kara Weber, COO của Dapper Collectives cho biết công ty sẽ tiếp tục tập trung vào nhân vật Lil Miquela, với mục tiêu làm cho cộng đồng theo dõi của cô ấy được “sở hữu” nhiều hơn. Dapper Collectives sẽ tạo các công cụ DAO trên blockchain Dapper Labs ’Flow và cộng đồng của Lil Miquela sẽ sử dụng token mà họ sở hữu để bỏ phiếu cho hoạt động từ nhân vật của cô ấy, chẳng hạn như quyết định những bức ảnh nào sẽ đăng lên mạng xã hội.

Những tiềm năng và hạn chế đối với ngành sáng tạo của DAO là gì?

Ngoài những trường hợp kể trên, vẫn có những DAO khác đang tìm cách để kế thừa những gì các thương hiệu thời trang truyền thống làm: tạo ra sản phẩm thời trang để bán. Tổ chức DAO của MacKinnon-Lee là một phần của mạng lưới nhà thiết kế toàn cầu (Global Designer Network). Đây là một nhóm gồm gần 100 nhà thiết kế thời trang độc lập được chiêu mộ bởi phòng thí nghiệm thiết kế thời trang kỹ thuật số Digitalax của MacKinnon-Lee. Cô tổ chức các cuộc gọi hàng tuần với các thành viên của mình, để các thành viên hướng dẫn nhau cách tạo các tác phẩm thời trang cho metaverse và chia sẻ các kỹ năng đặc thù khác trong thiết kế 3D và trò chơi trực tuyến.

Bằng việc hợp tác và làm việc cùng nhau, các thành viên sẽ có thể nảy sinh và chia sẻ những ý tưởng đột phá, cũng như cùng nhau phát triển những kỹ năng, cơ chế cần thiết để biến ý tưởng đó trở thành những sản phẩm kỹ thuật số hoàn thiện. Điều này khai mở ra rất nhiều tiềm năng cho thời trang kỹ thuật số, NFT lẫn sự phát triển của DAO.

Tuy nhiên, vẫn còn rất nhiều sự hoài nghi về khái niệm thay đổi cấu trúc của các mô hình truyền thống để ủng hộ một quy trình dựa trên tính dân chủ được mã hóa trên blockchain. Lý lẽ đầu tiên của những người chống đối ý tưởng này khi so sánh DAO giống với các kế hoạch tiếp thị đa cấp, vì trong nhiều trường hợp thì token vẫn có thể giao dịch được, có nghĩa là các thành viên của nó sẽ đều tập trung vào việc làm sao để tăng trưởng giá trị của mã token trước tiên. Bên cạnh đó, các nhà đầu tư cũng có lý do khi lo ngại rằng họ sẽ phải chịu trách nhiệm về các hành động do DAO thực hiện với tư cách là một tổ chức lớn.

Các DAO cũng có điều lệ không được quy định rõ ràng. Trong khi nhiều DAO nói rằng họ đang hoạt động và tuân thủ theo luật chứng khoán, vào năm 2017, SEC (Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch) của Mỹ đã kết luận rằng một trong những DAO đầu tiên – được gọi đơn giản là DAO – đang bán chứng khoán chưa đăng ký.

Trong khi có nhiều mối quan tâm kéo dài và các vấn đề tiềm ẩn liên quan đến tính hợp pháp, bảo mật và cơ cấu, một số nhà phân tích và nhà đầu tư tin rằng loại hình tổ chức này cuối cùng sẽ trở phát triển, thậm chí có thể thay thế các doanh nghiệp có cấu trúc truyền thống.

Đối với tiềm năng của DAO đối với ngành sáng tạo, Lauren Kunze – giám đốc điều hành của Iconiq, một công ty sản xuất mô hình kỹ thuật số thông minh nhân tạo tên là Kuki, ngờ hoặc về khả năng của một DAO có thể thực hiện công việc sáng tạo cần thiết để tạo ra các tác phẩm thời trang hoặc các nhân vật ảo.

“Ý tưởng về một DAO mua Dolce & Gabbana NFT là có ý nghĩa lớn đối với ngành thời trang, nhưng ý tưởng về một DAO trở thành đối thủ với Dolce & Gabbana lại không có ý nghĩa đối với tôi,” Kunze chia sẻ cùng tờ Vogue Business. “Tầm nhìn sáng tạo thường là một tầm nhìn xa duy nhất được dẫn dắt chỉ bởi một nhóm người thực hiện. Có rất nhiều trường hợp ứng dụng mà DAO có ý nghĩa, nhưng điều đó không có nghĩa là nó cũng có thể áp dụng được cơ chế của mình vào ngành sáng tạo.”

Tác giả: Fellini Rose

Tư liệu tham khảo cho bài viết: Vogue Business, CoinMarketCap, Investopia