Luật pháp trong thế giới ảo và NFT đã phát triển như thế nào sau phiên tòa MetaBirkin?
Ngày đăng: 16/02/23
Vụ kiện vừa rồi giữa Hermès và “cha đẻ” của BST MetaBirkins – Mason Rothschild – đã chính thức kết thúc và góp phần “tô đậm” ranh giới của nghệ thuật và NFT hiện nay. Người sáng tạo đã phải “đương đầu” với các quy tắc của giới thời trang xa xỉ. Đây là trận chiến giữa hai phe đối lập – truyền thống và hiện đại.
Kết quả được đưa ra sau nhiều ngày cân nhắc tại tòa án Quận phía Nam của New York, bởi một bồi thẩm đoàn gồm chín người, những người cuối cùng đã đưa ra phán quyết có lợi cho thương hiệu xa xỉ đến từ Pháp. Hermès đã được bồi thường thiệt hại 133.000 đô la, Rothschild đã được cho rằng anh đang thực sự kiếm được lợi nhuận cho thương hiệu của bằng cách tạo ra NFT “sao chép” sản phẩm của hãng.
Sau khi cho ra mắt BST Baby Birkin đã vấp phải làn sóng nghi ngờ việc Rothschild đã “ăn theo ý tưởng” từ chiếc túi Birkin trứ danh. Nhà sáng tạo vẫn tiếp tục ra mắt BST tiếp theo với 100 chiếc túi xách kỹ thuật số được mô phỏng theo phong cách Birkin đặc trưng của Hermès vào tháng 12 năm 2021. Trong khi anh lưu ý rằng bộ sưu tập lấy cảm hứng từ sáng kiến thời trang “không có lông thú” của Rothschild – thể hiện qua việc sử dụng các họa tiết mềm mại đối với NFT. Tuy nhiên, Hermès không chấp thuận và gửi lệnh ngừng hoạt động tới Rothschild.
Thương hiệu này sau đó đã đệ đơn kiện nhãn hiệu vào tháng 1 năm 2022, sau khi Rothschild đã kiếm được hơn một triệu đô la doanh số bán NFT, theo báo cáo của Reuters vào thời điểm đó. Bản án tuyên bố Rothschild cố ý xâm phạm Hermès, với mục tiêu thu lợi từ thương hiệu trong một động thái mà họ cho là “có khả năng gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng” và có thể làm tổn hại danh tiếng của thương hiệu.
Đây được xem là vụ kiện “thử nghiệm” đầu tiên đưa ra góc nhìn đầy đủ và tư liệu để tham khảo về các ranh giới giữa pháp lý và sáng tạo dưới hình thức NFT – được định nghĩa là tài sản kỹ thuật số được xác thực thông qua chứng nhận dựa trên chuỗi khối – một sản phẩm của thế giới Web3 ngày càng phát triển, nhưng phần lớn vẫn chưa được kiểm soát. Vụ việc đặt ra câu hỏi về ranh giới mờ nhạt giữa việc số hóa tài sản và quyền đối với sản phẩm tiêu dùng, và nó có thể tác động như thế nào đến các trường hợp tương tự trong tương lai.
Ranh giới của nghệ thuật kĩ thuật số (Digital Art)
Phần lớn trường hợp của Rothschild được hình thành xung quanh ý tưởng rằng các nghệ sĩ nên được phép sáng tạo nghệ thuật dựa trên “cách nhìn nhận thế giới” của họ. Luật sư của anh ấy lặp lại thêm rằng NFT của anh ấy là “một phần của cuộc thử nghiệm”, qua đó anh ấy đặt câu hỏi về giá trị của sự xa xỉ. Trong khi đó, các luật sư của Hermès đã nhân đôi tác hại có thể xảy ra do thiếu quy định như vậy, lưu ý rằng khái niệm này vẫn còn rất mới và do đó người tiêu dùng có thể không hiểu đầy đủ. Hai lập luận đối lập đã xác định các câu hỏi đi kèm với trường hợp như vậy, vậy thì liệu người ta nên ủng hộ quan điểm của người tiêu dùng hay quyền tự do thể hiện sáng tạo là do lập trường của mỗi người.
Với tư cách vừa là luật sư giám sát trong các trường hợp tương tự, vừa là người đam mê mua NFT, người sáng lập và luật sư quản lý của Lvlup Legal có trụ sở tại New York, Shermin Lakha đặc biệt bị thu hút bởi trường hợp này và không biết kết quả sẽ ra sao. Khi nhận cuộc phỏng vấn với FashionUnited, Lakha cho biết: “Thật thú vị bởi vì, về mặt nhãn hiệu trong Web3, thực sự không có quyền tài phán. Đó là lý do tại sao trường hợp này rất đột phá, bởi vì nó thực sự cho phép có một số quyền tài phán đối với Web3 và nó cho chúng tôi các ranh giới và hướng dẫn về những việc cần làm tiếp theo.”
Lập trường của Lakha về vấn đề này vẫn khá trung lập, vì cô ấy thường đại diện cho cả thương hiệu và nghệ sĩ khi gặp các trường hợp vi phạm tương tự. Cô ấy đã lưu ý: “Từ góc độ thương hiệu, đó thực sự là một chiến thắng tuyệt vời cho các công ty vì giờ đây họ được bảo vệ cho các sản phẩm mà họ đã đăng ký. Điều đó thực sự quan trọng. Đối với các nghệ sĩ, nó thực sự vạch ra ranh giới giữa những gì họ có thể làm về NFT và cách họ có thể thể hiện bản thân một cách nghệ thuật.”
Trong khi đó, Jimmy Au, lãnh đạo văn hóa và thời trang dạo phố của nền tảng NFT MADWorld, có quan điểm khác về kết quả được đưa ra, ông tin rằng nó mang lại một tương lai tươi sáng hơn cho các nghệ sĩ muốn kiếm tiền từ lĩnh vực này. Au nói: “Tôi nghĩ vụ kiện này có thể khơi dậy nhiều sáng tạo hơn trong lĩnh vực kỹ thuật số. Nó loại bỏ những người chơi trong không gian NFT, những người đã bị coi là ‘bản sao’ của hình ảnh và thực thể, thay vào đó tạo ra chỗ cho những người sáng tạo chỉ đơn giản là sử dụng NFT như một bước đệm để mang lại sự mới lạ và đổi mới cho các thương hiệu hiện có”.
Sự giới hạn pháp lý trong thế giới Metaverse
Mặc dù một số người có thể coi đó là một đòn giáng mạnh vào một số nhà sáng tạo kỹ thuật số, nhưng phán quyết đã này gửi đi một thông điệp rằng các luật được xây dựng xung quanh các sản phẩm tiêu dùng vẫn có thể áp dụng cho tác phẩm của họ. Josh Charalambous, cộng sự cấp cao về thể thao, giải trí và IP, và Ciara Cullen, đối tác nhóm bán lẻ và người tiêu dùng, tại công ty luật RPC, nhận xét: “Đó là một lời nhắc nhở kịp thời cho những người sáng tạo NFT – và những người mua NFT – rằng các nguyên tắc pháp lý được đặt ra để bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ cho các tác phẩm mà họ tạo ra”.
Bộ đôi này đã tiếp tục nêu lên quan điểm của mình: “Giống như sự bùng nổ của nội dung kỹ thuật số trực tuyến, luật này đã trải qua một khoảng thời gian dài để được đúc kết cho các công nghệ mới, vì vậy sẽ là một sai lầm nếu người sáng tạo nghĩ rằng những điều này có thể bị bỏ qua. Tuy nhiên, không nhất thiết phải coi quyết định này là một sự ảnh hưởng đối với các nghệ sĩ hoặc người sáng tạo – vấn đề thực sự là luật sở hữu trí tuệ đã tồn tại chỉ đơn giản là để tiếp tục được áp dụng và bảo vệ những nhà sáng tạo”.
Giống như quan điểm của các luật sư của RPC, quyết định của bồi thẩm đoàn xác định rằng các NFT được đề cập có thể được liên kết với sản phẩm tiêu dùng vật lý, sản phẩm này phải tuân theo luật nhãn hiệu nghiêm ngặt hơn trong thế giới thực. Trong khi một số người tin rằng bản kết án này sẽ tạo tiền lệ cho các thử nghiệm tầm cỡ này trong tương lai, những người khác nên lưu ý rằng vẫn còn một chặng đường dài phía trước. Đây là quan điểm mà bộ đôi luật sư nhấn mạnh, vì họ đã bổ sung thêm rằng luật sở hữu được xử lý theo nhiều cách khác nhau trên khắp thế giới. Do đó, các vấn đề pháp lý xung quanh chủ đề NFT khá cởi mở và có thể được tiếp cận từ một góc độ khác ở một thị trường khác.
Họ nói thêm: “Nhưng đừng nhầm lẫn ở đây. Hermès đã giành chiến thắng cho chủ sở hữu thương hiệu trên nhiều lĩnh vực – cả thương hiệu bán lẻ và tiêu dùng, cũng như các thương hiệu thể thao và giải trí nổi tiếng, nhiều người trong số họ đang chủ động cân nhắc cách tốt nhất để bảo vệ danh tiếng của họ. Quyết định này đưa các vấn đề liên quan đến bảo vệ thương hiệu lên hàng đầu khi nói đến NFT – và nó nâng cao nhận thức của người sáng tạo rằng họ cần phải lưu tâm đến việc sử dụng “sản phẩm sáng tạo” đến từ người khác và các thương hiệu khác”.
Tương lai của pháp lý trong kỷ nguyên phát triển mạnh mẽ của Web3
Mặc dù giai đoạn đầu tiên của vụ án này đã chính thức kết thúc, nhưng nó có thể không phải là dấu chấm hết cho Rothschild. Trên Instagram, anh cũng đã từng “nói bóng nói gió” về những điều sắp xảy ra trong một bài đăng có nội dung “cuộc chiến còn lâu mới kết thúc”. Anh ấy nói thêm: “Tôi tự hào về việc sớm bắt đầu mọi thứ, bao gồm cả Web3, và đôi khi điều đó đi kèm với những khó khăn ngày càng tăng như thế này. Nhưng mà điều ấy vẫn còn sớm. Hầu hết mọi người không hiểu đây là gì nhưng điều đó không có nghĩa là họ sẽ không bao giờ hiểu. Nhiệm vụ của tôi và nhiệm vụ của những người sáng tạo khác trong không gian này là cho họ thấy. Chúng tôi giữ cho chúng tiếp tục vận hành”.
View this post on Instagram
Pháp lý được xây dựng trong nền tảng Web3 và Metaverse vẫn còn ở giai đoạn sơ khai, như Lakha của Lvlup đã lưu ý, người đã từng nói: “Tôi thực sự nghĩ rằng trường hợp này sẽ có khả năng bị kháng cáo và đây chỉ là một phán quyết. Nó tạo ra một số tư liệu để tham khảo nhưng còn rất nhiều điều có thể nói về vai trò của các nghệ sĩ và tầm ảnh hưởng của thương hiệu và nhãn hiệu. Trong trường hợp này, Rothschild đang “lấy cảm hứng” từ sản phẩm đã được đăng ký nhãn hiệu, nhưng khi xem xét thứ gì đó không được đăng kí, đặc biệt là đối với các thương hiệu nhỏ hơn, ít được biết đến hơn, thì một kết quả khác có thể xảy ra.”
Sự chú ý của các tín đồ thời trang và NFT giờ sẽ chuyển sang cuộc xung đột đang diễn ra giữa Nike và StockX, một bộ đôi đã bắt đầu “đối đầu” nhau sau khi hãng này bán NFT có kiểu dáng giống với phong cách giày của gã khổng lồ đồ thể thao. Khi những trường hợp như vậy ngày càng trở nên rõ ràng, các thương hiệu sẽ tìm cách để họ có thể tự bảo vệ mình trong thế giới Web3 đang phát triển nhanh chóng, buộc những người sáng tạo phải cảnh giác hơn với cách họ tiếp cận nghệ thuật kỹ thuật số.
MadWorld’s Au cho biết: “Những người sáng tạo thường say mê tính nghệ thuật và sự sáng tạo đằng sau tác phẩm của họ, và có khả năng bỏ qua các vấn đề pháp lý đằng sau tác phẩm. Các thương hiệu phải tiến hành thẩm định và đảm bảo các quyền sở hữu trí tuệ cần thiết của họ. Vì điều này có thể làm trì hoãn việc ra mắt bộ sưu tập và tác động đến các chiến lược, nên các thương hiệu cần có nhóm pháp lý phù hợp và tạo ra các thỏa thuận rõ ràng, vạch ra với các đối tác và người sáng tạo.”
Thực hiện: Mỹ Tâm
Theo BOF
